UBND phường Thủy Biều, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế phối hợp Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế lần đầu tiên tổ chức lễ Cung tiến thanh trà vào trưa 31/8. Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Lễ hội thanh trà Huế lần 6, với chủ đề Thanh trà - Hương vị xứ Huế.
Nghi lễ Cung tiến thanh trà diễn ra từ đình làng Lương Quán (phường Thủy Biều, Huế) đến cửa Ngọ môn (Đại nội Huế). Trong hình, các vị bô lão cao niên trong làng đang chuẩn bị nghi lễ một cách trang trọng và theo đúng lễ nghi thuở xưa.
Theo các tư liệu lịch sử, dưới thời Nguyễn, hàng năm, các loại thực phẩm, đặc sản của địa phương được tuyển chọn kỹ càng để dâng tiến vào cung vua. Trái thanh trà là một đặc sản nổi tiếng của phủ Thừa Thiên, hàng năm được chọn dâng tiến theo lệ này.
Đoàn rước đi qua những con đường quanh co rợp bóng những hàng thanh trà xanh mát. Nghi lễ tổ chức một cách trang nghiêm và khiến nhiều du khách thích thú.
Những cô thôn nữ được tuyển chọn kỹ càng trong làng để gánh những gánh thanh trà ngon ngọt nhất vùng để vào cung. Hình ảnh nón lá, áo dài và quang gánh giữa một vùng quê yên bình ven dòng Hương mang lại một dư vị của ngày xưa.
Đoàn rước từ đình làng xuống thuyền, dọc theo dòng Hương Giang đúng như nghi thức từ thời Nguyễn. Thuyền chính trở sản vật đi giữa và theo 2 bên là các thuyền nghinh tiếp.
Lễ Cung tiến hoa quả được thực hiện đúng như trong tài liệu đã ghi chép. Lễ tiếp nhận diễn ra ngay tại cửa Ngọ Môn. Thị vệ là người thay cho triều đình sẽ tiếp nhận lễ vật cung tiến. Từ đây, họ mới đưa vào dâng tại các miếu thờ (Thế Miếu, Triệu Miếu).
Đoàn rước sẽ đi bộ qua cổng Quảng Đức để bắt đầu vào cửa Ngọ Môn.
Các vị cao niên trong làng sẽ cung tiến sản vật ngay tại cổng trước và bàn giao cho các thị vệ trong cung.
Trung tâm bảo tồn di tích Huế đã nghiên cứu và phục dựng nghi lễ một cách đầy đủ nhất. Mọi thứ được thực hiện trong khu vực Đại nội Huế. Nghi lễ tiếp nhận tại Ngọ Môn gồm các lễ Thướng hương, lễ Thướng tửu, lễ Thướng quả, lễ nhận quả và Minh biểu Thành tâm (Lễ đáp lòng thành).
Quả “Tiến vua” bưởi thanh trà xứ Huế, sản vật đặc trưng của vùng đất Thủy Biều được lựa chọn kỹ càng trước khi cung tiến hoàng cung. Trái thanh trà mệnh danh là “nữ hoàng” các loại cây ăn trái tại cố đô Huế. Những câu chuyện Minh vương Nguyễn Phúc Chu (1675-1725, vị Chúa Nguyễn đời thứ 6) ăn hết trái thanh trà ngay giữa làng Lương Quán vẫn lưu truyền đến ngày nay.
Chuyện kể rằng, một lần du ngoạn sông Hương bằng thuyền thấy non nước hữu tình, có hoa thơm trái ngọt, Chúa Nguyễn Phúc Chu ghé thăm làng Lương Quán. Dân làng ngắt trái thanh trà làm lễ vật dâng chúa thưởng thức. Vừa ăn xong, chúa tấm tắc khen ngon và lệnh cho dân làng mở rộng trồng thêm.
Từ đó, cứ vào giữa tháng 7 âm lịch hàng năm, thanh trà chín rộ, dân làng Lương Quán lại chọn ra những quả ngon nhất mang vào kinh thành tiến vua chúa để được ban thưởng. Thanh trà trở thành nông sản tiến vua từ thời Chúa Nguyễn. Nhiều người cho rằng, thanh trà là giống bưởi đất Bắc, khi đến Huế nhờ vào chất đất, nước sông Hương và thời tiết đan xen giữa hạn hán, bão lũ và mưa dầm đã tạo nên vị ngọt thanh không lẫn vào đâu.
Lê Huy Hoàng Hải